ماکو

شهر ماکو یکی از قلاع محکم سرحدات ایران و عثمانی محسوب می ­شد، چنان که در سال 1405 هجری، سلطان مراد چهارم عثمانی، قره مصطفی پاشا، یکی از سرداران معروف خود را برای خرابی قلعه نظامی این شهر مأمور کرد، ولی با مرگ سلطان مراد چهارم این دستور عملی نشد. در زمان صفویه نیز قلعه نظامی ماکو برای دولت ایران و قلعه کاتور در ایالت وان برای دولت عثمانی اهمیت خاصی داشت. در سال 1052 (ه.ق) به فرمان شاه عباس دوم قلعه ماکو را به علت آنکه پناهگاه مفسدان شده بود ویران ساختند. شهر ماکو در طول تاریخ به اسامی مختلفی یاد شده که به شرح زیر است:

-  به روایتی به اسم قدیمی ماکو «شاوارشان» بود که از کیارستان که امروزه به نام سیاوش معروف است اخذ شده است.

- اسم ماکو را «آرتاز»، «قلعه قبان» و «روساومکی» (محل مرتفع گوسفند و آغل زمستانی) نیز می­گفتند که احتمالاً به علت خوبی مراتع از طرف ارامنه­ ي منطقه نامگذاری شده بود.

شهر ماکو علاوه بر آنکه از نظر ساختار فیزیکی شهر جالب توجهی است، دارای آثار متعدد باستانی و تاریخی از جمله كاخ باغچه­ جوق نیز مي ­باشد.

مهاباد

مهاباد در گذشته آبادی کوچک و بی ­اهمیتی بود، ولی در سال 1038 هجری قمری در اواخر سلطنت شاه عباس اول، شخصی به نام بداق­السلطان که ریاست قوم مکری را به دست گرفته بود، مرکز حکومت خود را به مهاباد منتقل کرد. این شخص آثاری نظیر بردی سو (پل سرخ) « 1079 هجری قمری » و نرگوتی سو (مسجد سرخ) « 1089 هجری قمری » را از خود به یادگار گذاشته است.

نام قبلی این شهر ساوخبلاغ (چشمه سرد) بود که در 14 مهر ماه 1314 همزمان با تغییر نام تعدادی از شهرهای ایران به مهاباد تبدیل شد.

این شهر در گذشته در اثر زلزله­ای نابود و مجدداً ساخته شد. در پیرامون این شهر آثار تاریخی متعددی وجود دارد.

میاندوآب

این شهر چون میان رودهای زرینه ­رود و سیمینه ­رود واقع شده است، میاندوآب نامیده می­ شود و همواره مورد توجه بوده است. در این منطقه اقوام مختلفی مانند مادها، اوراتورها، کردها، سلجوقیان، ترک­ ها و مغول ­ها زندگی و حکومت کرده­ اند.

نقده

شهر نقده در میان شهرهای مهاباد، پیرانشهر، اشنویه و ارومیه واقع شده و به عنوان کانون ارتباطی بین شهرهای فوق است. عبور رودخانه­ي گدار، وجود اراضی حاصلخیز و موقعیت نظامی آن از علل ایجاد این شهر بود.

نقده سرگذشت پرحادثه ­ای داشته و آثار متعددی را در خود به یادگار دارد. آثار باستانی فراوانی در روستا و تپه ­ي حسنلو که در چند کیلومتری شمال شرقی آن قرار دارد، کشف شده است. قبرهایی یافت شده که با سنگ ساخته و روی آن­ ها تخته سنگ بزرگی قرار داده­اند، به طوری که مردگان این قبور در حالت چمباته به خاک سپرده شده­اند.

ظروف سفالی زیادی نظیر قوری، جام و ... با نقش­ های زیبا در آنجا پیدا شده است. سابقه­ این آثار تاریخی به 2000 سال پیش از میلاد مسیح می ­رسد.

اقوام مختلفی مانند آشوری­ ها، کردها، ماناها و ترکان پیوسته به این ناحیه مهاجرت می­کردند و ساکن می ­شدند، تا آنکه طایفه قره­­ پاپاق (کلاه سیاه) که در زمان فتحعلی شاه از قفقاز به ایران مهاجرت کردند، در جلگه وسیع سلدوز مسکن گزیدند و به کشت گندم و برنج و پرورش درختان میوه پرداختند و ماندگار شدند.

پیرانشهر

شهرستان پیرانشهر یکی از شهرستانهای استان آذربایجانغربی است. مرکز این شهرستان، شهر پیرانشهر است. گردکشانه دیگر شهر آن است. روستاهای پسوه، شین اباد، دربکه و جلدیان از گردکشانه بیشتر جمعیت دارند اما به صورت رسمی هنوز شهر نشده اند. اﻳﻦ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻳﻜﻲ از ﭘﻨﺞﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻛﺎﻣﻼً ﻛﺮدﻧﺸﻴﻦ اﺳﺘﺎن است. ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻣﻮﻗﻌﻴت فرﻫﻨگی و ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪی ﻣﻨﺎﻃﻖﻛﺮدﺳﺘﺎن، ﺟﺰء ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻜﺮﻳﺎن می ﺑﺎﺷﺪ
به گفته متخصصین تنها راه نجات دریاچه ارومیه آبهای رود ارس و شهرستان پیرانشهر است.

شهرستان پیرانشهر به علت کوهستانی بودن و وجود دشتها و مراتع وسیع یکی از قطبهای دامداری و کشاورزی استان محسوب می‌ شود. لبنیات این شهر نیز بسیار مرغوب و مشهور است. محصولات کشاورزی این شهرستان عبارتند از: گندم، جو، نخود، چغندر قند و ذرت و محصولات باغی آن عبارتند از: سیب، زرد آلو و انگور سیاه. صنایع دستی مهم این منطقه عبارتند از: جوراب و کلاه پشمی، زربافی، جاجیم و گلیم.

پلدشت

شهرستان پلدشت در شرق شهرستان ماكو و در شمال استان آذربايجان غربي واقع شده است. سابقه تمدن در اين منطقه كه جزء تمدن ­هاي اطراف رود ارس بود به 3500  تا 4500 سال پيش بر مي­گردد ولي تاريخ تشكيل هسته اوليه شهر در محل كنوني مربوطه به اوايل دوره قاجاريه بوده است. از قديمي­ترين ابنيه تاريخي پلدشت، دخمه سنگي با قدمت 3000 سال بعنوان زيارتگاه اورارتورها بوده و در سال 1347 شمسي جزء آثار ملي ثبت گرديده است، در برخي منابع تاريخي تا قبل از ورود اعراب نام منطقه مزبور قزل ­دشت و پس از ورود اعراب در سال 645  نام آن به پلدشت تغيير يافته است.

شوط

شهرستان شوط كه كوچكترين شهرستان استان بوده و در جنوب شهرستان ماكو واقع شده و در ابتدا بخشي از اين شهرستان محسوب مي ­شد كه در سال 1386  بنا به مصوبه هيئت دولت به شهرستان تبديل شده است. وجه تسميه نام شهرستان برگرفته از كلمه «آشوط» به زبان ارمني است كه بعدها به «شوط» تغيير يافت. سابقه تمدن در اين منطقه نيز به 3500 تا 4500  سال پيش برمي­گردد.

چايپاره

شهرستان چايپاره در شمال شرقي شهرستان خوي واقع شده و در ابتدا بخشي از اين شهرستان محسوب مي ­شد كه در سال 1386  بنا به مصوبه هيئت دولت به شهرستان تبديل شده است. اين شهرستان داراي ويژگي ­هاي تاريخي و جاذبه ­هاي نسبتاً خوبي براي جذب گردشگران است. از جمله وجود قلعه باستاني بسطام كه قدمت آن به زمان سكونت قوم اورارتو در اين منطقه بر مي­گردد.

با سپاس محرم سعیدی